İlk bakışta, kulağa çılgınca geliyor olabilir. Gerçekten de endüstriyel bir tesisten gelen karbondioksiti alıp yeraltında depolayabilir miyiz? Böyle bir fikrin uygulanabilir ve güvenli olup olmadığını test etmek için araştırmalar hala devam ediyor.
CO2’nin temel sebebi fosil yakıtlar
Fosil yakıtlar, bitki ve hayvan gibi organik madde birikintilerinin yeryüzü kabuğu içinde milyonlarca yıl boyunca ısı ve basınca maruz kalarak; ham petrol, kömür ve doğalgaza dönüşmesiyle oluşur. Yüksek oranlarda karbon içeriğine sahip olan kömür, petrol ve doğalgaz gibi doğal enerji kaynaklarına da fosil yakıt adı verilmektedir.
Günlük hayatımızda farklı amaçlar için kullandığımız bu fosil yakıtlar, tüketildikten sonra dünya atmosferinin etrafında bir sera gazı katmanı oluşturuyor.
Bunun sonucunda da küresel ısınma ve devamında çağımızın en büyük problemi olan iklim krizi gibi bir problem ortaya çıktı. Peki, ortaya çıkan bu karbondioksiti azaltmanın yollarından biri depolamak olabilir mi?
Uzun süredir tartışılan ancak nadiren kullanılan, atık karbondioksiti yeraltına gömen, karbon yakalama ve depolama projeleri küresel olarak yükselişte.
Bazı bilim insanları, bu teknolojiyi emisyonları azaltmak için gerekli bir araç olarak görüyor, ancak diğerleri bunun çevreye zarar vermeye devam ettiğini belirtiyor.
Ekonomiyi ısı tutucu gazların üretiminden ayırmayarak, “temelde sadece çöplük yapıyorsunuz” diye yorumlayanlar bile var. Ancak bazıları da karbon depolamayı iklim krizine karşı zaman satın almak gözüyle bakıyor. Gelişen teknoloji, depolanan karbonun kullanım alanlarının çeşitlendirilmesi ve maliyetinin düşürülmesiyle birlikte belki de bu sektörde düşündüğümüzden daha çok fırsat olabilir.
Karbon yakalama nedir?
Karbon yakalama, kullanma ve depolama (ing: “carbon capture, usage and storage” ya da kısaca “ccus”), büyük fabrikalar ve enerji santralleri tarafından üretilen karbondioksitin atmosfere ulaşmasını ve küresel ısınmaya katkı sağlamasını engelleyen bir teknoloji olarak ifade edilebilir.
CCUS fikri basittir: Endüstriyel işlemlerden yayılan CO2’yi yakalayın, konsantre edin, sıkıştırın ve yer altına geri sızmasını önleyecek şekilde doğal bir deliğe pompalayın. Yer seçimi olarak özellikle atıl durumda olan eski petrol kuyuları büyük bir potansiyel barındırıyor.
Bu alana yoğun ilgi gösteren firmalar arasında 100 milyar dolardan fazla yatırım yapan Exxonmobil, Conocophillips, BP ve TotalEnergies gibi petrol devleri bile var.
“Bu şirketlerin hiçbiri hayır kurumu değil” diyor petrol mühendisi Mac Dowell. Equinor’un onlarca yıl önce başlamasının nedeni, Norveç’in dünyada karbon vergisi uygulayan ilk ülkelerden biri olmasıydı. Bu da CO2’yi havaya salmaktansa gömmeyi daha ucuz hale getirdi. CCUS projelerinin büyük çoğunluğu, gelişmiş petrol geri kazanımı için şimdiye kadar ABD’deydi: Şirketler, daha fazla fosil yakıtı dışarı atmak için CO2’yi yeraltına pompalıyor ve tartışmalı bir şekilde, daha fazla petrolden daha fazla emisyon yaratıyor.
Güvenlik Problemi
Eğer karbonun depolanacağı jeolojik lokasyonlar stratejik ve başarılı bir şekilde seçilebilirse, teknik olarak yakalanan karbondioksiti milyonlarca yıl boyunca yer altında tutmak mümkün olabilir. Bu sürede kuşkusuz bir miktar karbondioksit öyle veya böyle yüzeye sızacak ve atmosfere ulaşacaktır; ancak yapılan hesaplamalar, yaklaşık 1000 yıllık bir süre zarfında, depolanan karbondioksitin %99’unun yer altında tutulabileceğini öngörmektedir.
Özetle hala yoğun araştırmaların olduğu CCUS teknolojisinde devlet destekleri ve çeşitli yatırımların sayesinde bazı şeyler somutlaştı ancak hala güvenlik ve maliyet sorunları aşılmaya çalışılıyor. Her ne kadar ülkemizde bu alanda yapılan bir girişim olmasa da yüksek potansiyel barındıran ve çağımızın en önemli problemi olan iklim krizine cevap olabilecek bir sektör olduğunu da son olarak belirtmek istiyorum.
