World Wide Web’in mucidi Sir Tim Berners-Lee, yarattığı buluşun kurucu ilkelerinden saptığını ve artık eskisi gibi açık ve özgür olmadığını söylüyor. The Guardian için yazdığı makalede Berners-Lee, internetin iş birliğine dayalı bir alandan, kullanıcı verilerini sömüren birkaç güçlü platformun hakimiyetine girdiği bir süreci ele alıyor. Ancak, orijinal vizyonu geri kazanmak için hala geç olmadığını savunuyor.
İnternetin Özgür ve Açık Kökenleri
Berners-Lee, 34 yaşındayken CERN’de çalıştığı günlerde fikrin nasıl ortaya çıktığını anlatıyor.1 İnterneti, tıklanabilir bağlantılarla belgeleri canlandıran bir sistem olan hipermetinle birleştirme konseptini durmaksızın önerdi. Onun amacı, küresel yaratıcılık ve iş birliği için bir araç sunmaktı. CERN’deki patronları başlangıçta bu öneriyi “biraz eksantrik” bulsa da, sonunda ona bu fikri geliştirmesi için alan tanıdılar.
Berners-Lee’nin temel felsefesi şuydu: “Eğer üzerine her şeyi koyabilirseniz, bir süre sonra üzerinde her şey olur.” Bunun gerçekleşmesi için, internetin finansal engeller olmaksızın herkese erişilebilir olması gerekiyordu. Bu inanç, 1993 yılında Berners-Lee’nin CERN’i World Wide Web’in fikri mülkiyetini bağışlamaya ve onu tamamen kamuya açık hale getirmeye ikna etmesine yol açtı.2 Kendi ifadesiyle, “interneti herkese verdik.”
Veri Egemenliğini Geri Kazanmak: Solid Projesi
Otuz yılı aşkın bir süre sonra, Berners-Lee inşa etmeye yardım ettiği dijital dünyaya bakıyor ve kritik bir soru soruyor: “İnternet bugün hala özgür mü?” Yanıtı kesin bir hayır.
Berners-Lee, genellikle Web 2.0 olarak anılan mevcut modelin, bir avuç büyük teknoloji şirketinin devasa karlar için kullanıcı verilerini topladığı bir güç yoğunlaşmasına yol açtığını savunuyor. Bu platformlarda kullanıcılar müşteri değil, ürün haline gelmişlerdir. Kişisel bilgilerimiz, tam olarak anlamadan brokerlara, reklamcılara ve hatta bazen hükümetlere satılıyor. Bu veri-hizmet takası, özellikle gençlerin ruh sağlığına zarar veren bağımlılık yapıcı algoritmaları besliyor. Berners-Lee’ye göre, sosyal uyumu aşındıran ve gerçek dünyada şiddete yol açabilen yanlış bilgi ve zararlı içeriklerin yayılmasını körükleyen de bu model.
Bu kasvetli değerlendirmeye rağmen, Berners-Lee umutsuz değil ve aktif olarak bir çözüm geliştiriyor. O ve MIT’deki ekibinin on yıldan fazla bir süre önce yarattığı açık kaynaklı bir standart olan Solid’e işaret ediyor. Solid, kullanıcılar, verileri ve çevrimiçi uygulamalar arasındaki ilişkiyi temelden değiştirmeyi amaçlıyor.
Sistem, her bireye kişisel bir çevrimiçi veri deposu veya ‘pod’ vererek çalışır. Uygulamaların platformlarında oluşturduğunuz verilerin sahibi olmak yerine, pod’unuza erişim talep etmek zorundalar. Kullanıcı olarak kontrol sizde kalır ve neyi kiminle paylaşacağınıza siz karar verirsiniz. Verileriniz, sayısız kurumsal siloya dağılmak yerine, sizin yetkiniz altında tek bir yerde bulunur.
Yapay Zekânın Gelişimine Dersler Çıkarmak
İleriye dönük olarak Berners-Lee, yapay zekânın ilerlemesiyle toplumun başka bir yol ayrımında olduğunu görüyor. Sosyal medyanın yükselişi sırasında yapılan hataların tekrarlanamayacağı konusunda uyarıyor ve politika yapıcıların bir on yıl daha yetişmece oynamasını engellemek için yapay zekâ için bir yönetim modelinin acilen oluşturulması gerektiğini savunuyor.
Web 2.0’dan çıkarılan ders, kişisel verileri kontrol eden tekellerin muazzam bir güç kazandığıdır. “Aynı şeyin yapay zekâda da olmasına izin veremeyiz” diye ısrar ediyor. Bu duruma karşı koymak için, Berners-Lee, CERN’e benzer bir ruhla kâr amacı gütmeyen, uluslararası bir yapay zekâ araştırma kuruluşu oluşturulmasını öneriyor. Açık internetin kurucu ilkelerinin, iş birliğine dayalı, kamu finansmanlı bir ortamda doğduğunu hatırlatıyor.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası bilimsel iş birliğini teşvik etmek amacıyla kurulan CERN, internetin dünyaya hediye edilmesini sağlayan ticari olmayan misyonuyla öne çıkmıştır. Modern bir teknoloji devinin aynısını yapmasını hayal etmek zor. Uluslararası, tarafsız bir kurum, yapay zekânın gelişimini sadece ticari baskılardan uzak, kamu yararı için yönlendirebilir.
Berners-Lee, interneti yaratıcılık ve iş birliği aracı olarak geri kazanmanın hala mümkün olduğuna inanıyor. Bunun için gerekli düzenlemeleri ve küresel yönetimi uygulamak için siyasi irade gerekiyor, ancak teknik araçlar elimizde. İnterneti geri almak için henüz çok geç değil, diye sözlerini bitiriyor.
