Paslanmaz çelik günümüzde mutfak ürünlerinden makine parçalarına, üretim tesislerinden nükleer santrallere her yerde hayatımızı kurtaran bir gelişme. Bu haberimizde paslanmaz çeliğin kökenlerine doğru yola çıkıyoruz.
Paslanmaz çeliğin bilinen tarihi 19. yüzyılın başlarına uzanıyor. Bu yıllarda demir-krom ile oluşturulan alaşımların asit korozyonuna karşı dirençli olduğu keşfedilmiş ve bu alaşımlar kullanılmaya başlanmış. Demir kendi başına oksijenle tepkimeye girme eğilimi gösteren bir metal. Demir, oksijenle girdiği tepkime sonucunda demir oksit açığa çıkarıyor ve paslanmaya yol açıyor. Paslanmış demir kahverengimsi bir renk alıyor, insan sağlığı için büyük tehdit oluşturuyor. Paslı yüzeyler tetanoza sebep olabilecek bakterilere ev sahipliği yapıyor ve ufak bir kesikle insan vücuduna bulaşabiliyor.
Tabi paslı demirin tek sorun çıkardığı alan sağlık değil. Demir aşındıkça veya paslandıkça performans sorunlarına sebep olmaya başlıyor. Yüzeyi aşınan demir parçalar bulundukları konumlardan kopabiliyor, paslanma tepkimeleri parçaların hiç hareket etmemesine sebep olabiliyor. Arabalar, uçaklar, makineler tam verimle ve güvenli çalışabilmek için paslanmayan, aşınmayan metallere ihtiyaç duyuyor. Bu da demiri kromla alaşım haline getirerek sağlanabiliyor.
Paslanmaz çeliğin kökenleri aslında bildiğimizden çok daha eskiye dayanıyor. Journal of Archaelogical Science dergisinde yayınlanan bir makalede University College Londan’dan araştırmacılar, paslanmaz çeliğin 11. yüzyılda kullanılmış olabileceğini keşfetti. 11. yüzyılda insanlar zırh ve silah üretimi için farklı tekniklerle demiri paslanmaz hale getirmeye çalışmış. Bulunan alaşım günümüzdekine tam olarak benzemeyen “pik demir” yöntemiyle yapılmış.
Arkeolog Rahil Alipour ve ekibi, İran’ın küçük bir köyü olan Çahak’ta buldukları kanıtlar ile Pers döneminde bu bölgenin çelik üretiminde çok önemli bir merkez olduğunu keşfetmiş. Bu gelişmeler paslanmaz çeliğin dünyanın bir çok bölgesine buradan satıldığını ortaya çıkarıyor ve bulunan tarihi eserlerin sınıflandırılmasını da kolaylaştırıyor.
